De vier edele waarheden 3

De derde edele waarheid die de Boeddha verkondigde is:

Er is een weg uit het lijden.
of
Het wegvallen van de oorzaken van het lijden.

Ja, dat zal wel.
Maar voorlopig zit ik, zoals zovelen nog middenin de pijn en de ellende. Niet dat ik klaag hoor, er zijn er die het veel erger hebben dan ik. Dat van mij is peanuts, maar toch. Als ik buikpijn heb lig ik wel voor pampus en als mij onrecht wordt aangedaan kan ik dagen 'onderuit gaan'. Om nog maar te zwijgen over de zorgen die ik me maak om de dingen waarvan ik later denk, wat een onzin om je daar zorgen over te maken. Als ik gebonden ben wil ik vrij zijn en als ik geen relatie heb wil ik gebonden zijn. Dat heb ik in het verleden wel ervaren. En ieder jaargetijden merk ik het weer, als het heet is in de zomer verlang ik naar de kou en als het koud en nat is verlang ik naar de warmte.  Emigreren misschien naar een land met een mooie temperatuur? Ach soms kom je ook nog van de regen in de drup. Nou ja, als ik er goed over nadenk zijn er ontelbare zaken waar ik verandering in aan zou willen brengen omdat ik het niet plezierig vind, ook al weet ik dat het niet mogelijk is om veel omstandigheden te veranderen.

De Boeddha begreep dat er inderdaad een mogelijkheid was om een einde aan het lijden te maken. Hoe groot of hoe klein dat lijden ook is.
Toch was de historische Boeddha net zo'n mens als jij en ik. Niets geen aureooltjes, niets geen goddelijk, gewoon mens en hij bewees door het allemaal zelf te leren en te doen dat het mogelijk is voor iedereen. En hij niet alleen. Er zijn veel meer gerealiseerde meesters bekend die tot ongelooflijke dingen in staat waren voor wat betreft het omgaan met pijn en andere narigheden.
Dat is voor mij toch een opsteker. Het schijnt echt mogelijk te zijn.

De vier edele waarheden 2

Er is een oorzaak van lijden
De tweede edele waarheid die de Boeddha gaf.

Wat is de oorzaak van het lijden?
Onze eigen verlangens.

Dat is een heel lastig begrip. Het is ook niet verwonderlijk dat de Boeddha in eerste instantie weigerde over zijn verlichting te onderwijzen en overgehaald moest worden zijn ervaringen te delen. We zijn zo gewend om alle oorzaken buiten onszelf te leggen dat het inzicht in een heel andere benadering van het ZIJN ons vreemd is. Vooral wanneer het gaan om dingen die anderen ons 'aandoen'. Zelfs de natuur geven we de schuld van wat ons aan rampen overkomt.

Iedere keer weer sta ik versteld van de manier waarop de Dalai Lama al deze dingen die wij maar moeilijk verdragen, bekijkt en ermee omgaat. De Chinezen en alles wat hem en zijn volk wordt 'aangedaan'.  Hij werkt hard aan de verbetering van de situatie, maar gaat daar op een heel specifieke manier mee om. Dat werd me pas weer duidelijk in een documentaire die ik zag op DVD.

Het is mogelijk om anders om te gaan met de dingen die ons overkomen, maar dat lukt niet van de ene op de andere dag. Ook daar is weer veel zelfreflexie en aandacht bij nodig.  Ook analitische meditatie kan heel behulpzaam zijn om inzicht te krijgen dat het hoofdzakelijk ons verlangen is om het zo te hebben als we het zelf willen, dat ons lijden veroorzaakt.

Wat je kunt veranderen moet je veranderen, en er geen zorgen over maken en het is zinloos te lijden of  te verlangen naar dat wat je niet veranderen kunt. Vrij vertaald naar Shantideva.

De vier edele waarheden 1

De eerste edele waarheid die de Boeddha verkondigde.

Er is lijden.

Alles is aan verandering onderhevig en heel vaak wordt dat als lijden ervaren. Hele periodes van geluk kunnen ons pad kruisen, maar uiteindelijk is er niets dat hetzelfde blijft en zullen we het wegvallen van al die gelukkige momenten, verworvenheden en dat wat we als normaal ervaren, verdwijnen.
Daarom wordt het gewone geluk in het Boeddhisme ook als lijden gezien omdat het niet duurzaam is en altijd weer leidt tot beëindiging.

Daarmee wordt er zeker niet gesuggereerd dat je dan maar niet moet genieten van alle gelukkige dingen die op je pad komen. Integendeel. Geniet er met volle teugen van en wordt je bewust van het mooie en goede dat je ten deel valt.
Maar als je je ook een beetje bewust wordt van de vergankelijkheid, is het duidelijk dat al het geluk dat je verwerft, je uiteindelijk nooit helemaal tevreden kan stellen, maar je hoeft dan misschien niet meer zo achter alle dingen aan te jagen waarvan je denkt gelukkig te kunnen worden.

Duurzaam geluk zit in andere dingen dan datgene wat wordt nagejaagd. Duurzaam geluk is een staat waarin de geest kan verkeren zonder dat hij getrickerd wordt van buitenaf. Iets dat in jezelf aanwezig kan zijn en niet afhankelijk is van omstandigheden. En omdat de 'inhoud van de'  geest, net als alle andere zaken veranderlijk is, kan die staat van zijn ontwikkeld worden. Die geest moet je dan niet verwarren met het denken.

Voorlopig ben ik heel gelukkig met alles wat ik nu als geluk ervaar, met alle grote en kleine omstandigheden die dat veroorzaken. Al die honderdduizend dingen die het leven ons aanreikt en daar bij komt dan iedere keer het lijden aan het verlies en het voorbijgaan en veranderen van dat wat ik wil behouden toch weer om de hoek kijken. Daar wil ik me bewust van worden. Zolang de omstandigheden gunstig zijn geniet ik van dat afhankelijk geluk. Daarbij hoop ik zo bewust en aandachtig  te worden dat, als alle gunstige omstandigheden wegvallen ik het langdurig geluk diep van binnen kan ervaren omdat het zich door beoefing in mij ontwikkeld heeft.

Het wegvallen van geluk kan voor ons allemaal dagelijks aan de deur kloppen. Velen ervaren dat door de vreselijke confrontatie met pijn of verlies van mogelijkheden aan de lijve, waardoor het onmogelijk lijkt daarbij een diep innerlijk geluk te ervaren.
Of het waar is dat er een weg is uit het lijden zoals de Boeddha zegt, kun je alleen maar zelf door beoefening en training van de geest leren ervaren. Mij heeft het al heel wat goede ervaringen opgeleverd.

Alles stroomt en is altijd in beweging. Er is niets dat hetzelfde blijft.

kracht en nederigheid

Is het mogelijk om nederig te zijn en toch volop in je eigen kracht te blijven staan?
Ik denk het wel. Het lijken tegengestelde kwaliteiten te zijn, maar zijn dat in wezen niet. Ook voor nederigheid is heel veel kracht nodig. Zeker als je nederig kunt zijn zonder het gevoel te hebben dat je onderuitgehaald bent of wordt. Een kracht van liefdevolle vriendelijkheid die niet zo eenvoudig te verwerkelijken is. Om dat te kunnen leven is veel aandachtig observeren nodig van je eigen functioneren.
In die houding ligt een sleutel verborgen naar een enorme innerlijke ruimte die kracht geeft aan alles wat je doet.
De Dalai Lama is iemand die voor mij die uitstraling heeft en dat ook dagelijks leeft. Ik zag pas een documentaire op DVD over hem en daarin komt die houding weer duidelijk tot uitdrukking. Zulke mensen zijn voorbeelden hoe je veel kunt waarmaken, krachtig je verantwoording nemen en niet hoogmoedig worden door alle aandacht die je krijgt. Te zien hoe het mogelijk is op zo een waardevolle manier in het leven te staan ontroert me en zet alle deuren open om aan mezelf te werken door aandachtig en oplettend te zijn zodat goede kwaliteiten een gewoontepatroon kunnen gaan vormen.