Je hebt het goed gedaan

 Naar mate ik ouder word, voel ik steeds meer verbondenheid met mijn moeder. Dat is heel vreemd, want tijdens haar leven zag ik haar dagelijks en ik was toen ze oud werd ook heel betrokken bij haar wel en wee.  Als enig kind hadden we een goede band en ze rekende later volkomen op mij zoals ik vroeger als kind altijd op haar kon rekenen. Ze kreeg  goede verzorging in het verzorgingshuis waar ze woonde en toch zocht ik haar dagelijks op om de kleinere en wat grotere hiaten in de zorg te voorkomen of te verhelpen. 

Ik kende haar als een liefdevolle zorgzame moeder. Niet alleen voor mij maar ook voor anderen stond ze altijd klaar en had de mogelijkheid flexibel te zijn in haar denken en doen waardoor ze zich altijd weer aan de omstandigheden aanpaste.  Ze heeft zeker geen gemakkelijk leven gehad en die karaktereigenschap heeft  haar er altijd weer doorheen geholpen. 

Allemaal dingen die ik wel geweten heb maar pas nu komen ze krachtiger bij me binnen en waardeer ik steeds meer wie ze was en wat ze al die jaren voor me is geweest. Nu heb ik de rust erop terug te kijken en toen ze nog leefde, was ik te druk met leven en zorgen. Ik  was de regelmiep die op latere leeftijd voor haar moest zorgen en dat voelde niet altijd ontspannen aan of liever gezegd het kostte me bij tijd en wijle meer moeite dan me lief was. Mijn eigen leven liep ook niet altijd op rolletjes en ik had zo mijn eigen ideeën over hoe mijn moeder zou moeten zijn onder bepaalde omstandigheden. Die houding  van mij maakte het niet altijd gemakkelijk. 

En daar zat ik dan in 2011 aan haar sterfbed. Geen broers of zussen die het even over konden nemen.  Een kleinzoon die regelmatig bij ons logeerde in verband met het overbruggen van de afstand van zijn huis naar school en van dat  samenzijn wilde ik graag genieten maar weglopen van haar sterfbed zat er niet in. 

Hoe lang zou het gaan duren? Ik gunde haar zo de rust die ze verdiende na al die jaren voor het raam achter de orchideeën.  De laatste jaren waren moeizaam en pijnlijk voor haar. Nog maar heel weinig zicht in haar ogen. Ze zat voornamelijk voorover gebogen op de stoel omdat het zitten wegens kapotte plekken die al jaren niet meer heelden veel pijn veroorzaakte en het was wel duidelijk dat ze leed aan vasculaire dementie dus was ze nog weinig aanspreekbaar. Hetgeen ze wel zei  had ik leren begrijpen maar was een warboel van verkeerde woorden.   

Vanmorgen was ze eindelijk over te halen weer terug in bed te gaan wat ze categorisch had afgewezen. Het was alsof het kaarsje  flakkerend zou uitgaan.  Het was duidelijk een aflopende zaak nu ze achtennegentig jaar had mogen worden. 

Ik gaf haar theelepeltjes water die ze op snoepte met haar pretoogjes naar me toe alsof het de heerlijkste nectar was.

Toen ze erg onrustig werd en steeds het bed weer uit  wilde overlegde ik weer met de arts en  professionals en besloten we om haar in slaap te brengen.

Een lichte paniek overviel me want ik kon haar toch niet alleen laten, maar als dit dagen ging duren hoe moest ik dat dan aanpakken? In overleg met het huis vroeg ik  bij een stichting om hulp voor de nacht zodat ik de volgende morgen weer aanwezig zou kunnen zijn en in ieder geval nog kon slapen. Martin de jongste van mijn beide zoons  was al langs geweest om afscheid te nemen en Rob, de oudste kwam ook. We zaten een tijdje bij haar terwijl ze sliep en ik stelde hem voor naar huis te gaan want hij moest de volgende dag ook weer werken. Uiteindelijk nam ook Rob afscheid. Het was een wonder dat hij er zo  snel kon zijn want als vrachtwagenschauffeur was hij altijd onderweg.  

Amper vijf minuten nadat hij de deur had dichtgetrokken veranderde haar wezen en zag ik dat ze ging vertrekken. Wonderbaarlijk. De ademhaling werd onregelmatig en soms leek ze alleen nog iets uit te ademen. Iedere keer aan een sterfbed, waar ik  vaker aanzat, is het overgaan toch weer anders. Toen ze niet meer ademde opende ze plotseling vol verwondering haar ogen wijd open alsof ze iets zag wat ze nog nooit gezien had  en langzaam sloten zich haar ogen terwijl ze nauwelijks merkbaar in het kussen terug leek te zakken.  Toen was het stil, werkelijk stil. 

Zo snel had ik dat niet verwacht. De stilte doortrok de hele kamer en een rust daalde neer in mijn hart. Een vredig gevoel van welzijn. Ik bleef stil bij haar zitten en wist dat het goed was. Die tijd van stilte en vrede  voelde als een weldaad. Heel langzamerhand in minuten die uren leken kwamen mijn gedachten weer op gang. Wonderlijk dat ze zo kort na het vertrek van Rob was vertrokken. Mooier had het niet kunnen zijn. Na een waardevol leven een goed afscheid.

En nu zijn we alweer ruim 10 jaar verder en komen er steeds meer herinneringen bij mij naar boven.  Soms kijk ik naar mijn handen en zie de handen van mijn moeder die altijd bezig waren met zorgen. Later rusteloos in haar schoot omdat ze nog altijd zochten naar de plooitjes in haar rok die ze vouwde of gladstreek. Als ik de was had gedaan nam ik de zakdoekjes mee die ze kon vouwen terwijl ik ze streek met de hete bout. Ze wist soms niet meer hoe dat moest. 

"Doe ik het zo goed El?" hoor ik haar in gedachten nog zeggen. 

"Ja mam zo is het goed".

Je hebt het goed gedaan.

Dank je wel.

Nostalgie

Een paar jaar geleden zocht ik het huis op waar ik als kind woonde en waar ik zoveel heerlijke kinderherinneringen aan heb.  Toen stond die grote boom niet voor het raam en in mijn herinnering was alles natuurlijk veel groter, want ik was heel klein. 😄.
Rechts woonde een gezin met vier jongens en aan de linker kant woonde de zus van mijn vader met drie kinderen.  Door het poortje kwam je in de geschakelde achtertuinen.

Toen ik het stoepje op liep stond ik er versteld van hoe klein het allemaal was. Wat vroeger een enorme trap met grote treden was, waar ik rechts bovenaan zat met een buurmeisje en mijn moeder die Opoe uitzwaaide na een bezoekje,

Al dat grootse was gekrompen tot een klein stoepje.

We keken  uit het raam dit straatje af waar toen geen auto's stonden en daar speelden we castie, hinkelen, stokspringen, witte zwanen zwarte zwanen, wie gaat ermee naar Engeland varen, tollen, met 4 ballen  kaatsen tegen de muur van het hoekhuis en nog veel meer.. Aan de rechterkant op deze foto tegenover ons huis woonde de kruidenier van de Burg

Ieder week mocht ik voor een kwartje een fles champagne gazeuse kopen. Mijn moeder vond dat ik  te weinig dronk met mijn ene nier en dat moest er maar vanaf van het weekloon. In dat leuke kruidenierswinkeltje werd zo af en toe een enorm groot blok ijs bezorgd voor de koeling van de producten. Die werd door de winkelier op de stoep in stukken  gehakt. Wij kinderen kregen dan wel een stukje van de splinters om op te sabbelen. Dat was feest

En niet te vergeten. Onderweg naar school, halverwege deze straat voorbij de garage was een snoepwinkeltje. Heeeeel af en toe kreeg ik ook een stuiver om van die heerlijke kleine dropjes met een gekleurd suikerlaagje te kopen.'
Het leven was goed voor mij als kind.

Nog een winterplaatje

Zo was het uitzicht vanuit het raam in het verzorgingshuis in 2010 waar mijn moeder woonde. Helaas was ze blind geworden.

Mijn moeder

Prachtige muziek op mijn koptelefoon. Ik zit achter de computer. Eens zien of ik wat op kan schonen in mijn bestanden want het loopt soms de spuigaten uit. En dan kom ik al die oude fotootjes tegen.

Kijk mijn moeder.

Wat was ze oud. Achtennegentig is ze geworden. Steeds eenzamer, al maar pijn, bijna blind. Zo schuifelde ze door haar kamer. Iedere dag ging ik naar haar toe en dan zat ze voorovergebogen, aan het eind van haar leven bijna dubbelgevouwen in haar stoel omdat ze zo n pijn aan die plekken op haar bibs had. Heel lang was ze altijd vrolijk hoe moeilijk het ook was. Ze hielp me nog zo graag dus nam ik de zakdoekjes van de was mee, die kon ze dan vouwen.

 Soms wist ze niet meer hoe het ook alweer moest. O ja, natuurlijk. Is het zo goed. 

Tegen Helma zei ze. Elly... nee die komt niet. 

Het valt niet mee om oud te worden. Het kan heel lang duren voor er een verlossing is.

Naar bed.. Nee dat wilde ze niet, daar gingen de meeste mensen dood. Maar wat was ze blij en opgelucht toen ze zich uiteindelijk naar bed liet brengen. Dankbaar voor ieder lepeltje water dat ik haar gaf.

Een dag later overleed ze.

Blij en dankbaar ben ik voor alles wat ik van haar leerde. De manier waarop ze in het leven stond.

Ja dat komt zo even naar boven bij al die oude fotootjes en kleine filmpjes die ik in de laatste twee jaar van haar leven maakte. Uiteindelijk heel veel mooie en goede herinneringen om aan terug te denken.

Zucht. Verder, nu  al het onbelangrijke opschonen.

Badhuis

Vroeger was het een badhuis waar ik met een bonnetje van de lagere school in de jaren vijftig, naar toe mocht op woensdagmiddag. Het onderstaande verhaal over haar kindertijd waarover mijn moeder mij vertelde, gaat daarover. Dan heb ik het over de tijd van de eerst wereldoorlog 1914-1918 

Het Badhuis

“Moeder ik ga naar oom Ap,” roept Anske “en ik neem Jopie mee.”

Ze heeft twee handdoeken uit de kast gepakt en opgerold onder haar arm staat ze in de keuken om via de achterdeur en de binnenplaats Jopie mee te nemen. Moeder is in de winkel bezig met een klant die zojuist het winkeltje wil verlaten en dan haast zij zich naar achter.

“Kind, dat kan toch niet, Jopie is daar nog veel te klein voor”.

“Ach moeder, je kunt haar toch niet vastbinden. Ze loopt hier altijd maar in de rondte, ik neem haar mee.” Anske is een wijs en doortastend kind voor haar leeftijd. Amper twaalf jaar neemt ze Jopie regelmatig onder haar hoede en nu wil ze naar het badhuis een klein eindje verderop in de West Peterstraat, waar een broer van moeder badmeester is. Iedere week krijgt ze drie cent mee voor een heerlijk warme douche. Ook vader, de jongens en de knechts maken wekelijks gebruik van het openbare badhuis dat zo dicht achter hun nieuwe woning is gevestigd en beheerd wordt door oom Ap.

“Zal je goed op haar passen? Misschien wil ze helemaal niet en huilt ze”

“Ach moeder, zo klein is ze niet meer. Ik denk dat ze het heel leuk gaat vinden.”

“Nou vooruit dan maar” en moeder loopt de winkel weer in om zes cent uit de lade te pakken.

 Anske pakt Jopie stevig bij de hand en daar gaan ze.

“We gaan lekker badderen Jopie, heerlijk met een heleboel warm water. Dat is zo fijn. Je zal zien dat je het heel leuk vind.” zegt Anske.

“Word ik dan nat?” vraagt Jopie.

“Ja natuurlijk, maar je moet eerst al je kleertjes uittrekken. Ik zal je wel helpen hoor.”

Anske duwt de zware deur van het badhuis open. De warme waterdamp slaat hen tegemoet. Jopie knippert even met haar oogjes.  Tegenover de deur is een loket, maar daar zit niemand. Rechts naast de ingang is de afdeling voor mannen en links voor de vrouwen waar oom Ap met een grote slang de betegelde hokjes schoonspuit.

“Kijk daar komt oom Ap al aan.” zegt Anske.

Hij legt de zware slang  langs de muur aan de andere kant van de hokjes en loopt op hen af.

“Zo Anske, heb je Jopie meegenomen”, zegt hij terwijl hij de centen van haar aanpakt. “Dat is knap van je hoor. Willen jullie samen in een hokje of apart?”

“Apart,”zegt Anske kordaat.

“Denk je dat het zal lukken?”

“Natuurlijk, ik help haar toch eerst even.”

“Kom maar mee, dan geef ik jullie twee hokjes naast elkaar.”

Anske loopt met Jopie mee haar hokje in, helpt haar met het uitkleden en zet de douche aan. Als het water lekker warm is geeft ze Jopie het stuk zeep en laat haar de handdoek zien die ze op het plankje in het voorste gedeelte van het hokje legt op het houten bankje. Als Jopie onder de douche staat verdwijnt ze naar haar eigen hokje.

Jopie weet niet wat haar overkomt. Heerlijk vindt ze het. Ze staat zich te wassen en te genieten van het warme water en begint te zingen. Ze kent alle woorden van de liedjes die moeder altijd zingt als ze aan het werk is, Ze luistert er graag naar en zingt vaak met moeder mee. Nu komen de tonen als vanzelfsprekend uit het kindermondje. Ze heeft het grootste plezier. De hele betegelde ruimte lijkt zich te vullen met het spontane kindergezang. Het tovert een glimlach op het gezicht van oom Ap.

Als de tijd voor het douchen om is klopt hij op de deur van de meisjes.  Op haar teentjes weet ze de kraan dicht te draaien. Hè wat jammer nou en gauw pakt ze de handdoek van het bankje om zich te drogen. Ze probeert de punten zo hoog mogelijk te houden want als ze op de grond vallen dan wordt de handdoek veel te nat en kan ze zich niet meer drogen. Maar daar ontkomt ze toch niet helemaal aan.

Daar is Anske al. Ze heeft het badhokje van Jopie niet op de knip kunnen doen en het kind kon er zelf niet bij. Ach wel zo makkelijk. Nu is Anske meteen bij de hand om haar verder te helpen.

Even later huppelt Jopie aan de hand van haar zus vrolijk babbelend over het avontuur terug naar huis.

Een mens is een raar botje

Dat zei mijn moeder altijd.

En zo is het. Ook ik kom er steeds meer achter hoe tegenstrijdig sommige dingen in mij werken. Schrijf ik gister nog een blogje over stoppen, waarschijnlijk op het moment dat ik alweer wat duidelijkheid heb over mijn motivatie voor het bloggen en er ook weer een beetje zin in ga krijgen, ben ik vanmorgen alweer aan het bloggen. Niet zo vreemd want in de lange periode dat ik er geen zin in had, had ik dus ook niet de lust dáárover te schrijven.

Es schreef dat ze alleen maar blogde omdat ze het een prima archief vond en ze er eenvoudig alles in terug kan vinden. Zo heb ik het eigenlijk ook heel lang gedaan, maar misschien is er in de jaren toch een addertje onder het gras gaan zitten. Toen weblog zo vreselijk de boel door elkaar husselde en de bloggers eigenlijk in de steek liet dacht ik: zo belangrijk is het allemaal niet. Ik gooi het hele archief weg. Zo gezegd zo gedaan. Daarmee gooide ik ook de blogjes die ik schreef over de laatste jaren met mijn moeder weg. Jammer, maar zo erg is het ook weer niet want ze is goed opgeborgen in mijn hart zo lang ik leef. Toch sloop er heel langzamerhand de wetenschap in van de onbelangrijkheid van dingen waar mensen zich soms aan vastklampen, want uiteindelijk is alles vergankelijk en veranderlijk en die wetenschap beïnvloedde ook mijn bloggedrag. Ik maakte een keuze voor, in mijn ogen, belangrijkere dingen. Maar ja, Je kunt je afvragen wat echt belangrijk voor je is en hoe je daarover je tijd verdeelt. Ook komt er nu bij mij naar boven: misschien is alles wel even belangrijk, het is het maar net welke waarde je er zelf aan geeft.

Bloggen, niet belangrijk dus, maar wel leuk om te doen en zoals Es ook schreef, een mooie opbergplek om dingen terug te kunnen vinden (als er niets onverwachts tussenkomt). Wie weet, is plots mijn enthousiasme weer terug en doet een vroege bloglente haar intrede.
Toch eerst nog maar even met een vrolijke lentekriebel deze komende koude natte winterweek tegemoet.

Kiezen

Ik opende een dagboekstukje uit 2010 en las over mijn moeder waar ik iedere dag even naartoe ging. Ach wat vliegt de tijd.

Ze valt vaak voor het eten in slaap, heb ik gemerkt en dan is ze helemaal in de war. Weet niet meer wie wat en hoe. Wil dan ook niet eten of liever gezegd, kan dan niet eten door de verwarring. Nu heb ik me voorgenomen om niet meer te vroeg naar haar toe te gaan, maar te zorgen dat ze voor het eten wakker is. Dan ga ik na elfen en soms half twaalf zodat ze bij kan komen als ze in slaap is gevallen.

Gister zei ze toen ze wakker werd.:

Elly? wie ben jij nou?

Ik heb haar geknuffeld en gezegd dat ik haar dochter was.

‘Ja, ik heb één dochter, ben jij dat?’ vroeg ze verbaasd.

‘ja mam, dat ben ik.’

En heel langzaam kwam ze weer een beetje ‘thuis’.

Ze heeft wel een half uur nodig gehad om weer op de rails te staan. Ik heb een breiwerkje bij haar liggen en al breiend en pratend komt ze er weer uit. Ze vind het fijn dat ik zit te breien want mijn witte handen kan ze nog wel zien met haar bijna blinde ogen, het  bewegen herkent ze.

Ik weet niet of ik er wel voor zou kiezen als het kon, om zo oud te worden. Vroeger dacht ik van wel, maar nu ik dit meemaak…

Het is maar goed dat we tot op zekere hoogte niets te kiezen hebben.

Putplein

Afgelopen woensdag reisden we met de trein naar Amsterdam. Met de sprinter vanaf ons huis naar het Centraal station kom je langs het pleintje waar mijn moeder verhalen over vertelde. Ze speelde er in haar kindertijd. Uit het winkeltje dat haar moeder op het pleintje had snoepte ze van de sucade en speelde ze boomverwisseltje. Het winkeltje is verdwenen. Er staan nog wel bomen, maar ik weet niet of het nieuwe aanplant is, dat zou zomaar kunnen. Zelfs ik herken ook niet meer zoveel van deze plek uit mijn kindertijd.  De buurt is grondig gerenoveerd. Waar ik nu over het spoor rijd zag zij de oude stoomlocomotieven puffend voorbij trekken met hun zware vrachten.
In de oorlog van 1914-1918 kwamen vele Belgische vluchtelingen ons land in over de rails waar ik nu ga. Ze zag ze zitten achter de raampjes, zelfs iemand met een vogelkooitje herinnerde ze zich. Zo triest al die mensen die huis en haard moesten verlaten vanwege de invallende Duitsers.
Nu is de weg opgebroken en mijn kleinzoon die gelijk met ons de deur uitging moest omrijden. Vanuit het raampje zag ik hem nog naar school fietsen. Met een noodvaart want hij was laat. Toch zagen we elkaar en zwaaiden.
Ieder zijns weegs.
Door het vuile raampje van de sprinter maakte ik deze foto.

Dagboekbladen

woensdag 14-10-2009  

Mama had niet in de gaten dat ik het was die binnen kwam. Ik durf haar nog geen knuf te geven waardoor ze me natuurlijk direct herkent, omdat ik ook nog een beetje verkouden ben en merkte ook mijn afstandelijke houding op. 

‘Elly, ben jij het?’ Ze zag er grauw uit, sprak onsamenhangend en gebruikte voor alles en nog wat verkeerde woorden.  

De ene keer ben ik bij haar en voel ik me erg betrokken en meelevend, de andere keer voel ik mijn weerstand en tegenzin. Dagelijks weer dezelfde verhalen en dingen aanhoren. De constante ontkenning van haar negatieve emoties die ze uit en als ik erop inspeel haar onmiddelijke ontkenning. 

Ze was vergeten haar bed te verschonen want ze wil alles zelf doen. Dinsdagmorgen aan de telefoon vertelde ze me dat de verzorging bij haar was binnen gekomen en vertelde dat zij het bed wel zouden verschonen.  Ze werd boos. Ze moesten eraf blijven en ze zou het zelf wel doen. Ze heeft de meisjes weggestuurd. 

Als ik haar dan probeer uit te leggen dat ze daar toch niet boos om hoeft te worden, roept ze onmiddellijk:

‘Nee, maar ik was niet boos!’

Ze is  zo bang niet aardig gevonden te worden. Ik vind dat triest en heel vermoeiend en het is voor mij een aanhoudend leerproces om daar op een geduldige manier mee om te gaan. Toen ik als aktiviteiten begeleidster in de zorg werkte, had ik daar totaal geen moeite mee had. Maar je moeder, dat is een heel ander verhaal.

Maar gelukkig al pratend, want dat kan ze, kwam de kleur weer wat terug op haar gezicht en vond ze de woorden weer wat gemakkelijker, leek minder verward.

De psycholoog, die haar afgelopen donderdag testte, heeft wel gelijk. Het is waarschijnlijk ook een vasculair probleem. Een slechte doorbloeding naar de hersenen. Als die weer wat beter op gang komt gaat het beter. Ik had een fijn gesprek met hem en ik ben blij dat hij die testjes deed. Op een gegeven moment zei ze tijdens die testjes tegen me : ‘Ik ben toch nooit boos of chagarijnig El of vind jij van wel?’

Ik heb haar gezegd dat ik haar een schatje vond en ze straalde.

Ach en dan is mijn dag ook weer goed.